Ka një ndryshim të dukshëm në rritjen e popullsisë – ndërsa disa kanë një rënie në dinamikën natyrore, pjesë të tjera të botës kanë një rritje të shpejtë të popullsisë.
Sipas të dhënave aktuale, deri në fund të vitit 2024, në planetë do të ketë 8.2 miliardë njerëz, që do të thotë se rritja e popullsisë këtë vit do të arrijë në gati 70 milionë. Nataliteti i njerëzimit këtë vit do të jetë 135 milionë, kurse vdekshmëria do të jetë 65 milionë njerëz. Shifrat që dominojnë aktualisht në demografinë botërore po bëjnë që pyetja e përjetshme të shtrohet gjithnjë e më me zë të lartë – sa njerëz mund të mbajë planeti?
Logjika bazë e krahasimit është marrëdhënia me sipërfaqen e Tokës, e cila është 510 milionë kilometra katrorë. Është evidente se, për shkak të pranisë më të madhe të sipërfaqeve ujore, i gjithë planeti nuk është një ekumen (hapësirë e banuar përgjithmonë). Sipërfaqja e tokës mbulon 149 milionë kilometra katrorë, dhe speciet njerëzore kanë rreth 135 milionë km2 si ekumen dhe nënekumen të saj, raporton AlJazeera, transmeton Klankosova.tv.
Duhet të theksohet se popullsia është jashtëzakonisht e pabarabartë, kështu që mesatarja aritmetike si pikë e të dhënave nuk luan një rol të madh. Anekumena (hapësirë e pabanuar përgjithmonë) janë ato rajone që nuk ofrojnë asnjë mundësi mbijetese – nga Antarktida në pjesë të shkretëtirave dhe nga malet e larta në pjesë të Siberisë.
Një kategori e veçantë e popullsisë është “agrare”, e cila paraqet raportin ndërmjet numrit të banorëve dhe tokës së punueshme. Kështu, disa vende të shkretëtirës kanë një dendësi shumë të ulët të popullsisë, por për shkak të mungesës së tokës së punueshme, ato janë të mbipopulluara në mënyrë agrare.
Shpërndarja e pabarabartë e burimeve
Nëse popullsia e botës do të kishte një dendësi të popullsisë si Nju Jorku (27,000 banorë/km2), atëherë e gjithë popullsia do të vendosej në sipërfaqen e shtetit të Teksasit, i cili për nga madhësia është midis Francës dhe Turqisë. Vetë hapësira nuk është problematike dhe është evidente se popullata nuk ka probleme me të. Problemi më i madh me rritjen e popullsisë janë burimet natyrore që nevojiten për të plotësuar nevojat biologjike dhe sociale të njerëzve.
Burimet natyrore, duke filluar nga uji dhe ajri deri te toka bujqësore dhe mineralet, janë baza e mbijetesës njerëzore. Ajo që përmendet shpesh është mungesa e burimeve, por problemi më i madh është shpërndarja e pabarabartë e tyre. Kështu, Afrika, e cila shpesh konsiderohet një kontinent i thatë dhe pa ujë, ka sasinë më të madhe të ujit “për frymë” pas Amerikës së Jugut. Problemi me Afrikën është se ka shumë ujë në disa zona, dhe tre shkretëtira të mëdha (Sahara, Kalahari, Namibia) janë pothuajse pa ujë.
Përveç sasisë së madhe të lëndëve të para natyrore që plotësojnë të gjitha nevojat tona, një problem i madh qëndron edhe në shpërndarjen e burimeve natyrore. Banorët e pjesëve të caktuara të botës, të cilat ne shpesh i quajmë zona shumë të zhvilluara, shpesh kanë shumë më tepër sesa u nevojitet për të mbijetuar. Është veçanërisht interesante që disa vende, pavarësisht nga pasuria e tyre natyrore, nuk janë siguruar që popullsia e tyre vendase të përfitojë prej saj maksimalisht. Kësaj i duhet shtuar edhe shfrytëzimi i tepruar i disa lëndëve të para pa menduar për ekologjinë. Një shfrytëzim i tillë i tepruar dhe i pakontrolluar i një burimi mineral mund të çojë në shkatërrim dhe kontaminim të segmenteve të tjera të natyrës thelbësore për jetën, si ajri, uji dhe toka e punueshme.
Sa njerëz mund të mbajë planeti?
Ka vlerësime të ndryshme në lidhje me numrin e njerëzve që planeti, me gjithë atë që ka, mund të mbajë. Vlerësimet optimiste thonë se ky numër mund të jetë disa herë më i lartë se sot, dhe disa besojnë se edhe ky numër aktual është shumë i lartë. Në vitin 1994, një ekip shkencëtarësh nga Universiteti Stanford në Kaliforni llogariti se popullsia ideale në planetë do të ishte midis 1.5 dhe 2 miliardë njerëz, transmeton Klankosova.tv.
Është fakt i pamohueshëm se sasia e burimeve është në rënie, ndërkohë që popullsia po rritet vazhdimisht. Në të kaluarën, kjo është zbatuar veçanërisht për lëndët djegëse fosile, të cilat janë baza e revolucioneve industriale. Edhe kur sasia e burimeve mbetet e njëjtë, si ajri dhe uji, cilësia e tyre është e diskutueshme. Sasia e ajrit të pastër dhe ujit të pijshëm po zvogëlohet vazhdimisht, dhe popullsia po rritet me shpejtësi. Shtojini kësaj edhe ndryshimin e klimës, e cila do të kërcënojë gjithçka, nga cilësia e ajrit deri te prodhimi i ushqimit, dhe problemi i rritjes së popullsisë bëhet edhe më i dukshëm.
Historia e rritjes demografike si një kataklizëm potencial nuk lidhet vetëm me të sotmen. “Parashikimet e errëta” më të vjetra për problemet e rritjes së popullsisë datojnë në Mesopotami në shekullin e 17 para Krishtit. Poema epike “Atra hasis” është shkruar në pllaka balte, ku shkruhet “Nuk kanë kaluar as 1200 vjet nga krijimi i njerëzimit, kur toka u zgjerua dhe njerëzit u shumuan…”. Nga këto që u thanë më sipër, mund të konkludojmë se ekziston “frika” e rritjes së numrit të popullsisë gjë që do të shkaktonte probleme me ujin dhe ushqimin. Në atë kohë, sipas vlerësimeve, në planetë jetonin nga 27 deri në 50 milionë njerëz, që është një numër minimal në krahasim me popullsinë aktuale. Duke pasur parasysh shfrytëzimin e Tigrit dhe Eufratit, këto tekste trajtuan (gjithashtu) tema serioze të ditëve të sotme.
Probleme me numrin e njerëzve dhe burimeve ekzistonin edhe në Athinën e lashtë. Platoni besonte se kontrolli demografik ishte i nevojshëm dhe se një qytet nuk duhet të kishte më shumë se 5040 banorë. Rritja e numrit të njerëzve nxiti fjalinë e tij: “E gjithë toka e pasur ka shkuar posht’ dhe ka mbetur vetëm një kornizë e zhveshur e tokës”. Vepra e tij “Republika” përshkruan dy qytete – një “të shëndetshëm” dhe një “luksoz”. Në këtë të fundit, popullsia konsumon shumë dhe shkatërron burimet, dhe konsumi i kalon kufijtë e nevojave. Kur shikohet një vepër nga shekulli i IV para Krishtit sot, mund të shtrohet pyetja identike – është problemi rritja e popullsisë apo burimet që ajo (në mënyrë të pakontrolluar) konsumon?
Tertulliani shkroi në mënyrë të ngjashme në shekullin II, kur numri i njerëzve ishte afërsisht 200 milionë, por “frika” më e famshme e rritjes së popullsisë lidhet me Thomas Malthus. Në Esenë e tij mbi Parimet e Popullsisë, shkruar përpara “zgjimit demografik” të Revolucionit Industrial në 1798, ai përvijoi problemin bazë. Ai besonte se popullsia, nëse nuk kontrollohet, rritet në progresion gjeometrik, ndërsa ushqimi mund të rritet vetëm në progresion aritmetik. Në atë kohë, në planetë kishte rreth 800 milionë njerëz, ndërsa sot ka dhjetë herë më shumë.
Problemet që erdhën nga “shpërthimi demografik”
“Shpërthimi demografik” që ndodhi në shekullin e 20-të solli probleme serioze. Në periudhën ndërmjet dy luftërave botërore, planeti kishte dy miliardë njerëz, dhe deri në vitin 1954, tre miliardë. Kur profesori Paul Ehrlich pa se çfarë po ndodhte në rrugët e Delhit në vitin 1968, ai shkroi “Bomba e Popullsisë”. Vepra e lartpërmendur, e cila shkruan se si jemi të kërcënuar nga “uria masive”, ishte edhe baza për disa veprime negative.
Politika demografike negative më e famshme është politika “një fëmijë”, e cila u prezantua në Kinë në vitin 1980. Kina e anuloi këtë ligj disa vite më parë sepse po përballet edhe me probleme me rënien e popullsisë. Një situatë e ngjashme po ndodh me Japoninë dhe shumicën e vendeve evropiane. Ka një ndryshim të dukshëm në rritjen e popullsisë – ndërsa disa kanë një rënie në dinamikën natyrore, pjesë të tjera të botës kanë një rritje të shpejtë të popullsisë.
Në vetëm gjysmë shekulli, popullsia u dyfishua. Në vitin 1974 kishte katër miliardë njerëz, sot janë më shumë se tetë. Ky fakt ushtron presion mbi të gjitha burimet që njerëzit kanë nevojë, dhe ekonomia e ligjit të ofertës dhe kërkesës mund të jetë e lumtur, transmeton Klankosova.tv.
Përveç rritjes së popullsisë, një rol të veçantë luan edhe konformiteti që u shfaq në homo sapiens. Nëse punojmë në evoluimin edukativ të parimeve humaniste, ndërgjegjësimin ekologjik dhe edukimin për sasinë reale të nevojave të çdo qenieje njerëzore, atëherë numri prej 10.5 miliardë njerëzve në fund të këtij shekulli nuk do të jetë problem për ne. Përndryshe, sasia e shfrytëzimit aktual të burimeve sugjeron se edhe popullsia e sotme është më e madhe se sa mund të mbështesë planeti që po shkatërrojmë.
