Vendet evropiane ishin përkujdesur për një kohë të gjatë që Tajvani të mos e provokojë Pekinin, i cili kundërshton kontaktin me ishullin që e pretendon si territorin e tij.
Por, një stuhi e pazakontë e aktivitetit diplomatik sugjeron se një ndryshim delikat po zhvillohet në Evropë, i nxitur pjesërisht nga zhgënjimi në rritje i rajonit mbi qëndrimin agresiv të Kinës.
Dy javë më parë, ministri i Jashtëm i Tajvanit, Joseph Wu, realizoi një vizitë magjepsëse në Evropë, duke u ndalur në Bruksel për takime të paprecedentë, megjithëse joformale, me ligjvënësit e Bashkimit Evropian. Parlamenti Evropian mbështeti me shumicë dërmuese një rezolutë që bën thirrje për lidhje më të forta me Tajvanin, të cilin e përshkroi si një “partner dhe aleat demokratik në Indo-Paqësorin”.
Më pas, javën e kaluar, Parlamenti Evropian dërgoi delegacionin e tij të parë zyrtar për të vizituar ishullin, duke sfiduar kërcënimet e Pekinit për hakmarrje.
“Ne erdhëm këtu me një mesazh shumë të thjeshtë dhe të qartë: ‘Ju nuk jeni vetëm’,” i tha Raphawl Glucksmann, një anëtar francez i Parlamentit Evropian dhe udhëheqës i delegacionit, presidentes së Tajvanit, Tsai Ing-wen, në një takim në Taipei të enjten e kaluar. “Evropa po qëndron me ju.”
Angazhimi diplomatik me Tajvanin do të kishte qenë i pamundur një vit më parë. Në atë kohë, Evropa dhe Kina po arrinin më në fund dhe me shpejtësi një marrëveshje të kahershme për ta bërë më të lehtë që kompanitë të operonin në territorin e njëra-tjetrës, duke shënuar atë që u pa shkurtimisht si një fitore gjeopolitike për Pekinin.
Por, marka gjithnjë e më këmbëngulëse e autoritarizmit të Kinës nën udhëheqësin e saj, Xi Jinping, ka ushqyer mosbesimin, por edhe disa neveri. Ligjvënësit evropianë bllokuan marrëveshjen e investimit, duke përmendur shkeljet e të drejtave të njeriut dhe sanksionet e Kinës. Tani, shqetësimet në lidhje me goditjen e Partisë Komuniste Kineze në Hong-Kong, trajtimin e saj të pandemisë së COVID-19 dhe strategjinë e saj për të frikësuar Tajvanin me avionë luftarakë kinezë, duket se kanë nxitur gjithashtu një gatishmëri në rritje në Evropë për të rivlerësuar dhe forcuar lidhjet e saj me Tajvanin.
“Për herë të parë në histori, në një mënyrë shumë domethënëse, ka pasur një ndryshim domethënës, por i dukshëm në perceptimet evropiane për Tajvanin,” tha Janka Oertel, drejtoreshë e Programit të Azisë në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë. “Ka pasur një kuptim të qartë se situata në Tajvan është shqetësuese për evropianët jo vetëm nga perspektiva e vlerave, por nga perspektiva e arkitekturës rajonale të sigurisë.”
Sigurisht, interesat ekonomike të Evropës në Kinë janë të mëdha dhe fokusi në Tajvan është ende një përpjekje e pakicës. Evropa nuk ka treguar asnjë qëllim për të braktisur politikën e saj të gjatë për të njohur qëndrimin e Pekinit se ka vetëm një qeveri kineze.
Evropa është ngurruese dhe e pajisur keq për t’u përfshirë ushtarakisht në Indo-Paqësorin përballë fokusit intensiv të Uashingtonit për të penguar Kinën të sulmojë Tajvanin. Polemika e fundit mbi prishjen e një kontrate të madhe për nëndetëse nga Australia me Francën në favor të asaj me Shtetet e Bashkuara të Amerikës (në të cilën Britania luajti një rol mbështetës), ka zemëruar shumë jo vetëm Parisin, por edhe Brukselin.
Franca, shtëpia e zotit Glucksmann, ka të paktën 1.5 milionë qytetarë në Indo-Paqësorin dhe rreth 8,000 trupa me bazë të përhershme atje. Por, asnjë vend tjetër evropian nuk ka ose synon të ketë një prani të vazhdueshme ushtarake në rajon, siç bën SHBA-ja. Britania dhe Gjermania janë më ambivalente për Tajvanin: një luftanije gjermane zgjodhi të shmangte ngushticën e Tajvanit pas një paralajmërimi nga Pekini, ndërsa Britania dërgoi një nga transportuesit e saj të rinj përmes ngushticës në shtator.
Megjithatë, për shumë njerëz në Tajvan dhe në Evropë, gjithashtu, ishulli do të dukej një partner natyror për Evropën, e cila krenohet si një “bashkim vlerash”. Tajvani është një demokraci e lulëzuar me një sistem ligjor të pavarur dhe mbrojtje të fortë për të drejtat individuale dhe mjedisin.
Tajvani, gjithashtu ka punuar për të ndriçuar imazhin e tij globalisht me përgjigjen ndaj pandemisë. Duke pasur pandeminë kryesisht nën kontroll, Tajvani dërgoi miliona maska në vende të ndryshme, përfshirë Evropën, duke u lavdëruar nga zyrtarët në të gjithë rajonin.
Kohët e fundit, një mungesë e vazhdueshme e çipave gjysmëpërçues ka nxjerr në pah rolin e Tajvanit si një nyje e domosdoshme në zinxhirin global të furnizimit për çipat, të cilët fuqizojnë gjithçka, nga iPhone deri te makinat gjermane.
“Demokracia e shoqëruar me patate të skuqura është një formulë fituese në Evropë,” tha Theresa Fallon, drejtoreshë e Qendrës për Studimet e Rusisë-Evropës-Azisë, një institucion kërkimor në Bruksel.
“Të mos bashkëpunosh me Tajvanin është gabim, sepse ku mund të gjesh njohuri më të mira për regjimin kinez sesa këtu?”, tha z. Glucksmann në një intervistë në Taipei.
Tajvani ka kërkuar gjithashtu të promovojë lidhjet e biznesit me Evropën. Tajvani dërgoi një delegacion prej 66 anëtarësh-zyrtarë dhe drejtues biznesi në Republikën Çeke, në Sllovaki dhe në Lituani për të diskutuar mbi investimet dhe bashkëpunimin industrial.
Ndërsa qëllimi përfundimtar i Tajvanit është të arrijë një marrëveshje dypalëshe investimi me Evropën, ai është gjithashtu i fokusuar në institucionalizimin e lidhjeve për të kundërshtuar përpjekjet e Kinës për izolim diplomatik. Vitet e fundit, Pekini ka vazhduar të heqë dorë nga partnerët zyrtarë diplomatikë të Tajvanit. Nga 15 aleatët e mbetur të Tajvanit, vetëm një-Vatikani-është në Evropë. Por, Tajvani shënoi një fitore të vogël këtë vit kur Lituania vazhdoi me planet për të hapur një zyrë përfaqësuese në fillim të vitit të ardhshëm në Taipei, kryeqyteti i Tajvanit, pavarësisht zemërimit nga Pekini.
“Tajvani po përpiqet vërtet shumë të joshë Bashkimin Evropian në mënyrë që të diversifikojë eksportet e veta dhe të ulë varësinë tonë nga Kina”, tha Cho Chung-hung, një profesor dhe drejtor i Institutit të Studimeve Evropiane në Universitetin Tamkang në New Taipei City. “Tajvani po përpiqet të shfrytëzojë këtë mundësi për të krijuar marrëdhënie më të qëndrueshme dhe të normalizuara me Evropën.”
Pekini ka protestuar dhe është zotuar të marrë kundërmasa ndaj çdo akti të kontaktit me Tajvanin, duke përfshirë tërheqjen e ambasadorit të tij nga Lituania në gusht. Por, Kina mund të jetë e kujdesshme për të rrezikuar qasjen e saj në tregun evropian dhe për ta shtyrë më tej bllokun drejt Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Muajin e kaluar, Charles Michel, president i Këshillit që përfaqëson 27 anëtarët e bllokut evropian, foli me zotin Xi, udhëheqësin e Kinës, për herë të parë që kur marrëveshja e investimeve u prish në maj. Pas telefonatës, zoti Michel njoftoi në llogarinë e tij në Twitter se të dyja palët kishin rënë dakord për të mbajtur së shpejti një samit virtual.
Pavarësisht thirrjes, marrëdhëniet midis Pekinit dhe Bashkimit Evropian nuk ka gjasa të përmirësohen shpejt. Pekini nuk është i gatshëm të tërhiqet në çështjet që i sheh si interesa thelbësore, si Tajvani dhe Xinjiang, të cilat janë fokusi i tensioneve, tha Shi Yinhong, një profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Renmin në Pekin.
Për veprimet e fundit të Evropës në mbështetje të Tajvanit, profesori Shi, tha: “Kjo është ajo që Kina urren të shohë; kjo nuk është ajo që e bën të lumtur Qeverinë kineze.”
“Por, duket se nuk ka rrugëdalje nga e gjithë kjo në të ardhmen e afërt,” tha ai.
Mbetet për t’u parë se sa thjesht retorike është mbështetja evropiane për Tajvanin. Anëtarët e Parlamentit Evropian kanë më shumë liri veprimi sesa homologët e tyre në Këshillin Evropian ose në Komisionin për të bërë gjeste të forta politike në favor të Tajvanit. Qeveria e re në Gjermani dhe zgjedhjet e ardhshme në Francë do të jenë vendimtare për të formësuar marrëdhëniet e rajonit me Pekinin dhe Taipein.
“BE-ja po kalon këtë moment të vetë reflektimit,” tha Zsuzsa Anna Ferenczy, një studiuese me bazë në Taipei dhe një ish-këshilltare politike në Parlamentin Evropian. “Çfarë lloj marrëdhënieje duam të kemi me Kinën?” dhe “Çfarë lloj marrëdhënieje jemi të gatshëm të kemi me Tajvanin?” Këto janë dy pyetjet e mëdha që ende duhet të adresohen.”
