Avioni që u rrëzua në Kazakistan në ditën e Krishtlindjeve, duke lënë të vdekur 38 persona, përjetoi “ndërhyrje të jashtme fizike dhe teknike”, sipas rezultateve paraprake të një hetimi, tha të premten Azerbajxhan Airlines.
Gjetjet e hershme bënë që kompania të pezullojë fluturimet në pesë aeroporte ruse, duke përmendur “rreziqet e mundshme për sigurinë e fluturimeve”, duke shtuar dy linjat që u pezulluan menjëherë pas rrëzimit.
Avioni po fluturonte nga kryeqyteti i Azerbajxhanit, Baku, për në qytetin rus të Grozny në Çeçeni, kur u rrëzua në një fushë pranë Aktau në Kazakistan, qindra milje larg rrugës së planifikuar. Njëzet e nëntë njerëz mbijetuan, shkruan The Guardian.
Të premten, kreu i agjencisë së aviacionit civil të Rusisë tha se avioni u përpoq të ulej në Grozny pasi rajoni ishte nën sulm nga dronët ukrainas.
“Dronët ushtarakë ukrainas po kryenin sulme terroriste në infrastrukturën civile … në atë kohë”, tha Dmitry Yadrov në Telegram, duke shtuar se avioni bëri dy përpjekje të pasuksesshme për t’u ulur.
Në atë kohë kishte edhe mjegull të rëndë mbi Grozny, tha ai. Ai i përshkroi kushtet si “shumë të ndërlikuara”, ndërsa shtoi: “Pilotit iu ofruan aeroporte alternative. Ai mori vendimin për të shkuar në aeroportin e Aktaut”.
Ndërsa spitalet përpiqeshin të trajtonin dhjetëra pasagjerët e plagosur dhe Azerbajxhani mban zi për ata që kishin humbur jetën, spekulimet janë përhapur për shkakun e rrëzimit. Shtëpia e Bardhë tha të premten se SHBA-ja kishte parë indikacione të hershme se avioni mund të ishte rrëzuar nga sistemet ruse të mbrojtjes ajrore, duke i bërë jehonë pretendimeve të zyrtarëve ukrainas dhe burimeve në Azerbajxhan.
“Ka një hetim në vazhdim tani” që përfshin Kazakistanin dhe Azerbajxhanin, u tha gazetarëve në një telefonatë John Kirby, zëdhënësi i Shtëpisë së Bardhë. “Ne kemi ofruar ndihmën tonë për atë hetim, nëse ata kanë nevojë për të”.
Zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, nuk pranoi të komentojë mbi pretendimet.
“Incidenti ajror është duke u hetuar dhe ne nuk besojmë se kemi të drejtë të bëjmë ndonjë vlerësim derisa të dalin përfundimet si rezultat i hetimit”, tha ai.
Imazhet e përplasjes tregojnë se aeroplani bie në tokë ku edhe shpërtheu në flakë pas përplasjes.
Një pasagjer në aeroplan i tha Reuters se dëgjoi të paktën një zhurmë të fortë teksa avioni iu afrua rajonit jugor të Çeçenisë së Rusisë. “Mendova se avioni do të shpërbëhej”, tha Subhonkul Rakhimov. “Ishte sikur të ishte i dehur – jo më i njëjti aeroplan”.
Rakhimov foli gjithashtu me transmetuesin shtetëror rus RT dhe tha se dukej sikur shpërthimi ndodhi jashtë aeroplanit dhe se copëzat shpuan trupin e avionit.
“Kam kapur një jelek shpëtimi dhe pashë se kishte një vrimë në të – ajo u shpua nga copëzat”, tha ai. “Diku midis këmbëve të mia kjo copëz fluturoi brenda dhe kaloi drejt e në jelek shpëtimi”.
Në javët e fundit dronët ukrainas kanë shënjestruar disa vende në Çeçeni, duke përfshirë një strukturë ku strehohen forcat e policisë lokale. Të mërkurën në mëngjes – në të njëjtën ditë me rrëzimin – Khamzat Kadyrov, një zyrtar lokal i sigurisë dhe nipi i liderit çeçen, Ramzan Kadyrov, shkroi në Instagram se “të gjithë dronët u rrëzuan me sukses”.
Rrëzimi i avionit bëri që linjat e tjera ajrore të pezullonin fluturimet nëpër rajon. Qazaq Air i Kazakistanit tha se do të ndalonte fluturimet nga Astana në qytetin rus të Ekaterinburgut në malet Ural për një muaj, ndërsa transportuesi buxhetor flydubai pezulloi fluturimet në aeroportet jugore ruse të Soçit dhe Mineralnye Vody. El Al i Izraelit tha se do të pezullojë fluturimet nga Tel Avivi në Moskë për një javë, duke përmendur “zhvillimet në hapësirën ajrore të Rusisë”.
Disa orë më vonë, një burim në Azerbajxhan i tha Reuters se gjetjet e hershme sugjeruan se avioni ishte rrëzuar gabimisht nga një sistem rus i mbrojtjes ajrore Pantsir-S. Një ligjvënës nga Azerbajxhani, Rasim Musabekov, i bëri thirrje Rusisë që të kërkojë falje zyrtarisht.
“Ata duhet ta pranojnë këtë, të ndëshkojnë fajtorët, të premtojnë se një gjë e tillë nuk do të ndodhë më, të shprehin keqardhje dhe gatishmëri për të paguar kompensim”, tha Musabekov për AFP. “Ne presim që Rusia ta bëjë këtë.”
Ai tha se avioni “u dëmtua në qiellin mbi Grozny dhe iu kërkua të bënte një ulje emergjente”, duke e përshkruar atë si një kërkesë standarde.
Ai pretendoi se avioni nuk u lejua të ulej në Grozny ose në aeroportet ruse aty pranë dhe në vend të kësaj ishte “dërguar larg” përtej Detit Kaspik në Kazakistan me “GPS të fikur”.
Nëse mbrojtja ajrore do të vepronte pranë aeroportit të Groznit, Musabekov tha, “ata duhet të kishin mbyllur hapësirën ajrore. Avioni duhet të ishte rrotulluar ndërsa po i afrohej Groznit. Pse nuk u bë kjo?”.
