Shkruan: Blendi Fevziu

I nderuar Kryeministër i Kosovës,

I dashur Albin,

Së pari ju uroj 28 nëntorin, festën e flamurit dhe ditën, kur gjithë shqiptarët me mandat përfaqësimi, nga Mitrovica në Prevezë, nga Shkupi në Durrës, u mblodhën në Vlorë dhe shpallën pavarësinë e vendit të tyre. Pavarësisht se si fuqitë e mëdha i dizenjuan kufijtë e shtetit të mëvonshëm shqiptar, dhe pavarësisht faktit se më shumë se gjysma e banorëve ngelën tragjikisht jashtë kufijve zyrtarë të shtetit të tyre, ata kurrë nuk rreshtën së festuari këtë ditë. Duke e konsideruar ditën e vendimmarrjes së tyre të madhe.

Sot po ju drejtohem për një problem që më ka prekur thellë së fundi.

Besoj se ju nuk e dini që në bodrumet e Bibliotekës “Hivzi Sulejmani” në Prishtinë, ekziston që prej 13 Majit 2019, një ekspozitë e rrallë. Një ekspozitë me sende personale prej 1133 fëmijëve të vrarë dhe të zhdukur gjatë luftës në Kosovë. Gjenden aty ato pak sende që prindërit apo të afërmit kanë mbledhur mes dhimbjes së thellë, me shpresën se lidhja me ta, do mbetet përmes këtyre më e plotë. Besoj ju e dini, që shumica e këtyre 1133 fëmijëve nuk kanë sot as fotografi. Ato janë djegur bashkë me shtëpitë e tyre, janë groposur nën gërmadha, duke mos ju lejuar familjarëve, as të shohin të stampuar në letër sytë apo buzëqeshjen e atyre që ikën nga kjo botë pa asnjë faj.

U ktheva prapë dje në Prishtinë për atë ekspozitë. Eshtë e vështirë të dalësh prej saj i papërlotur. Takova babain e familjes Muqolli. Ka humbur katër fëmijë në 17 Prill të vitit 1999. Shehiden 14 vjeç, Naserin 13, Ylberin 10 dhe Egzonin 4. Bashkë me fëmijët edhe bashkëshorten, nënën dhe babain, katër motra dhe familjen e vëllait.

I ka gjetur të masakruar dhe të djegur në dhomën e shtëpisë. Të vetmen sende që ruan prej tyre janë disa fletore shkolle, që i ka gjetur të shprëndarë në oborr në baltë. I ka sjellë në ekspozitë. Përpara tyre, me zërin e dridhur, më rrëfeu motivin për të cilin vendosi të jetojë. Që fëmijet e tij dhe sakrifica e tyre, si e gjithë fëmijëve të Kosovës, të mos harrohet kurrë.

Takova familjen Klinaku, që 22 Shtatorin e vitit 1998, humbi vajzën 6 muajshe. Cili mund të jetë faji i një fëmije 6 muajësh, veçse që erdhi në jëtë në një moment tragjik dhe iku nga kjo jetë po kaq tragjikisht? Nuk kanë asnjë fotografi të vajzës. Janë djegur bashkë me shtëpinë. E vetmja gjë që mbetet është një fustan, sendi më me vlerë që trashëgojnë dhe që e kanë vendosur në atë ekspozitë.

Në udhëtimet e mia nëpër botë më ka qëlluar të shoh muzeume dhe ekspozita të ngjashme. Në Ruanda kam vizituar Muzeun e Genocidit. Në një pavion të tij flitet edhe për Kosovën; në Jeruzalem Vad Jashemin; në Berlin atë të Murit famëkeq dhe të viktimave të tij; në Adis Abeba muzeun e krimeve të Komunizmit; në Poloni Aushvitzin, Në Kamboxhia muzeun e masakrave të Khmerëve të Kuq. Të gjithë këta janë institucione tejet të rëndësishme në këtë vende, për të mos thënë me kryesorët. Janë dëshmi e historisë, por shpesh edhe të absurdit dhe egërsisë të këtyre vendeve vetë.

Për fatin e keq, Kosova jo vetëm që nuk e ka një Muze të tillë, por edhe kjo ekspozitë e ngritur përkohësisht qëndron ende në një bodrum. Thuajse këta fëmijë, skanë më nevojë të shohin përmes sendeve të tyre të dikurshme dritën e diellit. Si të gjithë të rënët pafaj kudo në botë. Kosova se ka ende nje Muze të genocidit, as një Muze të krimeve të luftës; madje, spo guxon të shndrroje në Muze permanent as këtë ekspozitë të fëmijëve që humbën jetën tragjikisht në vitet e luftës.

Dëgjova që një Muze i tillë nuk para pëlqehet nga ndërkombëtarët. Sepse sipas tyre, një shtet multietnik nuk ndërtohet duke kujtuar krimet që njëra palë ka bërë ndaj palës tjetër. Shpresoj që kjo të jetë e pavërtetë ose keqkuptim. Sepse nuk besoj se ka ndonjë “ndërkombëtar”, të çfarëdo kombësie, që guxon të mendoje se shteti multietnik ngrihet duke i fshehur krimet dhe jo duke i ndëshkuar ato; duke fshehur kriminelet dhe duke mos lejuar prindërit që t’i tregojnë brezave që vijnë sakrificën e tyre. Unë besoj se shteti multietnik ngrihet duke e njohur e përballur dhe jo duke e injoruar historinë. Sepse i i tille s’do ishte kurrë një shtet multietnik; do ishte një shtet i ngritur mbi mosbesimin.

Së fundit unë nuk besoj që dikush në Kosovë, ka mandatin të negociojë për shpirtrat e 1133 fëmijëve të pafajshëm, qoftë kjo e justifikuar me ardhmërinë apo çdo premtim tjetër. I çfarëdo lloji qoftë.

I nderuar zoti Kryeministër. Nxirrini kujtimet e atyre 1133 fëmijëve të rënë në luftë nga ai bodrum. Vendosini sendet e tyre të fundit aty ku ju takojnë. Në vendin më të dukshëm të shtetit tuaj të ri; në vendin prej nga nis historia e tyre. Histori që ka në thelb të saj sakrificën e tyre të paçmueshme.

Unë e kuptoj që lufta dhe protagonistët e saj trazojnë edhe zhvillimet politike të sotme. Por këta fëmijë nuk kanë lidhje me asgjë. Ata nuk lënduan askend e sot nuk po kërkojnë asgjë. Veç pak dritë dielli që ju takon edhe pse s’janë më në këtë botë.Unë e kuptoj që të rënët skanë gojë e as votë. E kuptoj që prioriteti është gjithnjë i atyre që klithin më shumë; që bërtasin, që ngrenë zërin. E di që ka gjëra të përditshmërisë që duhen zgjidhur e kërkojnë ngut. Por është në dinjitetin e një kombi dhe në detyrën e një qeverie, të dëgjojë edhe ata që s’flasin dot. Që jua prenë fjalën përgjithnjë, përdhunësisht, krejtësisht pa faj.

Vizitojeni edhe vetë atë ekspozitë zoti Kryeministër. Si një dëshmitar i asaj kohe dhe si qytetar, që sot jeton normalisht, në Republikën e Kosovës e ngritur edhe nga sakrifica e tyre. Si një prind, që mund ta kuptojë dhimbjen e atyre prindërve që fëmijët e tyre si puthën e si përkedhelën më kurrë. E madje që sot, s’mund t’ju shohin as tiparet në një fotografi. Dhe që ende 22 vjet pas luftës, askush s’ka kurajon ti vendosë në Muzen që meritojnë.

Miqesisht

Blendi Fevziu